Zgodnie z tegorocznym raportem Biblioteki Narodowej, w 2023 roku 43 proc. Polaków przeczytało co najmniej jedną książkę. Dla niektórych wynik ten jest porażką polskiego czytelnictwa. A co, jeśli powiemy Wam, że to najwyższy wynik od dziesięciu lat?
Prym wśród polskich czytelników wiodą nastolatkowie, głównie w przedziale 15-18 lat. To, co wyróżnią tę grupę najmocniej, to umiejętność pozyskiwania informacji o książkach z dodatkowych źródeł. Młodzi chętnie śledzą treści zamieszczane przez społeczność BookTok, aktywnie działającą na platformie TikTok. Twórcy związani ze społecznością publikują swoje recenzje i rekomendacje, by innym ułatwić wybór przyszłej lektury. Mogłoby się wydawać, że BookTokowa społeczność to spokojna i ułożona grupa. Nic bardziej mylnego.
BookTok, czyli królicza nora polskiego TikToka
Społeczność książkar jest pełna dram. Wszyscy pamiętamy historię dziewiętnastoletniej Sary, która publikowała recenzje książek, wygenerowane przez sztuczną inteligencję.
Teraz głośno jest o Marcelinie Świątek, booktokerce działającej pod pseudonimem @m.bookstories. Piętnastolatka niedawno opublikowała swoją pierwszą książkę – romans „Princesa. Dzień, od którego wszystko się zaczęło”. Książka zawiera elementy nieodpowiednie dla osób poniżej osiemnastego roku życia, co sprawia, że sama autorka jest na nią za młoda. Fala krytyki sprawiła, że wydawnictwo postanowiło zmienić ograniczenie wiekowe książki na 16+. Czy to coś zmienia? Nie. Marcelina Świątek dalej jest za młoda na własną książkę.
Dodatkowo, środowisko booktokerskie jest niezmiernie kompetytywne. Walkę o bycie patronatem bądź recenzentem można określić jako „Książkowe Igrzyska Śmierci”. A jeśli nie uda się, to zawsze można nagrać tiktoka „On/ona nie zasługiwał/a na ten patronat! Ja bym był/a lepszy/a”.
Seks, kazirodztwo czy grooming – ulubione motywy literackie młodzieży
Teraz może paść pytanie – to, co właściwie młodzież czyta? Najpopularniejsze są książki Young Adult (YA), czyli te, które skupiają się na nastoletnich doświadczeniach, pierwszych miłościach i dorastaniu. Szczyt popularności osiągnęła „Rodzina Monet” Weroniki Marczak. Czytelnicy pokochali historię piętnastoletniej Hailie, która po śmierci mamy i babci zamieszkuje z piątką starszych braci. Seria sprzedała się w nakładzie ponad 100 tysięcy egzemplarzy, a za chwilę trafi do niemieckich i rumuńskich księgarni. Równie popularną jest seria „Flawless” Marty Łabęckiej, opowiadająca miłosne perypetie dziewczyny z dobrego domu i niezbyt grzecznego chłopaka. Motyw stary jak świat.
Ogromną popularnością cieszy się tzw. smut. Zgodnie z raportem Biblioteki Narodowej, 20 proc. respondentów w wieku 15-18 sięga po powieści erotyczne. Wiele popularnych tytułów romantyzuje toksyczne zachowania, przemoc czy nawet kazirodztwo. O romantyzowanie toksycznej relacji oskarżana była np. Anna Todd, autorka popularnej serii „After”. W tym miejscu nie można również wspomnieć o internet boyfriends, czyli szalenie przystojnych i moralnie szarych bohaterach, do których zgodnie wzdychają czytelniki.
Tutaj prześladowanie głównej bohaterki jest uznawane za romantyczne (np. „Haunting Adeline” H. D. Carlton), a zabójstwo to najwyższy rodzaj oddania. I oczywiście, niby wiadomo, że w fikcji wolno więcej, a jeśli umiesz pisać, to jesteś w stanie napisać wszystko. Sęk w tym, że kierowanie tego typu treści do nastolatków może mieć szkodliwy wpływ na ich postrzeganie relacji. Do nastolatków, które mają dość nikłe pojęcie na temat relacji i tego, jak w ogóle powinny one wyglądać.
Oczywiście, niech młodzi czytają, i to jak najwięcej! My, jako dorośli, powinniśmy jednak kontrolować, co czytają i czym się zachwycają. A już na pewno powinniśmy o tym z nimi rozmawiać i nie podchodzić lekceważąco do ich zainteresowań.
tekst: Olga Koczuk
1/4
Credence (Penelope Douglas)
„Przypomina mi się delikatny aromat perfum, szamponu i potu, który można poczuć w tym miękkim miejscu za uchem kobiety. Zupełnie jakby to była ona”.
Zakochany nastolatek opowiada o swojej koleżance z klasy? Nie. Opowiada dorosły wujek o swojej siedemnastoletniej bratanicy.
Priest (Sierra Simone)
„Nazywam się Tyler Anselm Bell. Mam dwadzieścia dziewięć lat. Sześć miesięcy temu złamałem przysięgę celibatu na ołtarzu kościoła i, Boże, dopomóż mi, zrobiłbym to ponownie. Jestem księdzem, a to moja spowiedź”.
Relacje romantyczne nie stoją tylko seksem, a tu uzależnienie od seksu jest przedstawiane jako największy przejaw miłości do drugiej osoby.
Known from snow (Vela Szulwińska)
„Przymknęłam powieki. Otoczyła mnie przyjemna ciemność. Uśmiechnęłam się delikatnie. Przed oczami pojawiły się różnorodne obrazy. Najpierw zwyczajne kolory lub miejsca, których nigdy nie widziałam”.
Próba samobójcza to nie jest lekka i przyjemna rzecz, a romantyzowanie jej jest przejawem braku szacunku dla osób walczących z myślami samobójczymi.
Korepetytor (Joanna Balicka)
„Dziewiętnaście, mruczały moje myśli. Jest legalna”.
Tak, legalna i dwa razy młodsza od niego #groomer.
