„Tytuł wystawy w Muzeum Narodowym w Warszawie nawiązuje do przesilenia letniego – zjawiska naturalnego o szczególnym znaczeniu w kulturze nordyckiej. Przyroda regionu była ważnym tematem sztuki w Danii, Finlandii, Islandii, Norwegii i Szwecji na przełomie XIX i XX wieku, co znajduje swoje odzwierciedlenie w ekspozycji”, czytamy w opisie wystawy.
I rzeczywiście – większość z prezentowanych dzieł nawiązuje do skandynawskiego pejzażu. Jest głównie szaro i chłodno, ale krajobraz ma niepowtarzalny urok i przyciąga uwagę obserwatora. Jest w tym z jednej strony jakiś rodzaj niepokoju i tajemnicy, który kusi, z drugiej coś znajomego – surowy, nieco ponury klimat polskiej jesieni i zimy.
W Polsce sztuka nordycka nie jest dzisiaj szerzej znana, choć jej pierwsze wystawy sięgają początku XX wieku. W Warszawie pokazywano grafiki Aksela Gallen-Kalleli, fińskiego malarza, twórcę serii obrazów inspirowanych fińską epopeją narodową Kalevala. Był oczywiście Edvard Munch, którego polska publiczność muzealna zna ze wszystkich skandynawskich nazwisk najlepiej i Anders Zorn, szwedzki malarz epoki realizmu.
Anders Zorn, Dziewczyna z Dalarny robiąca na drutach
Nieco wcześniej obrazy Edelfelta, Fritsa Thaulowa i Zorna zostały kupione przez Edwarda Aleksandra Raczyńskiego do jego kolekcji malarstwa w Rogalinie. Wystawy szkół narodowych duńskiej i fińskiej odbyły się w Instytucie Propagandy Sztuki, Muzeum Narodowym w Warszawie i Zachęcie.
W tym roku w Poznaniu i Krakowie odbyła się monograficzna wystawa Hammershøia – duńskiego artysty, znanego jako autor przedstawień wnętrz.
V. Hammershoi, Wnętrze przy Strandgade z promieniem słonecznym na podłodze
„Przesilenie” prezentuje dzieła czołowych artystów ze zbiorów muzeów duńskich, fińskich, islandzkich, norweskich, szwedzkich i polskich oraz najważniejsze zjawiska artystyczne i tematy malarstwa Północy. Wystawa jest podzielona na sekcje tematyczne:
Pochwała prowincji – codzienne życie i praca mieszkańców wsi, tematyka społeczna, harmonijny związek człowieka z naturą, inspiracja naturalizmem.
Doświadczanie pejzażu - zainteresowanie artystów nordyckich pejzażem zmieniającym się w zależności od pory dnia, inspiracja impresjonizmem.
Definiowanie przestrzeni - temat zacisznego i bezpiecznego wnętrza, zainteresowanie przestrzenią domową, które można wiązać z kulturą mieszczańską, protestantyzmem i surowym klimatem regionu, ogród jako idylliczna przestrzeń, atelier - istotny temat malarski, zwłaszcza dla kobiet, które w tym czasie wkraczają w świat sztuki.
Ekspresja wnętrza - odniesienia do sfery ludzkich emocji i stanów psychicznych; niepewność i lęk człowieka epoki fin de siècle’u; ekspresyjna technika malowania.
Poszukiwanie korzeni - poszukiwanie korzeni swoich narodów w tradycji ludowej, podporządkowanie cyklowi natury, motywy mitologiczne, baśniowe i religijne.
Rodzimy pejzaż - dążenie do narodowej identyfikacji pejzażu, w tym często przedstawianego pejzażu zimowego, który kieruje uwagę odbiorcy nie tylko ku światu zewnętrznemu, ale również w stronę życia duchowego.
Metafizyka natury - poszukiwanie aspektów uniwersalnych w pejzażach, wewnętrznej prawdy o otaczającym świecie, tęsknota za utraconą pierwotną więzią człowieka z naturą.
Wystawa czynna jest do 5 marca 2023.
