Innym ciekawym przykładem jest „Billions", serial skupiający się na rywalizacji między bezwzględnym inwestorem Bobby'm Axelrodem a prokuratorem Chuckiem Rhoadesem. Choć „Billions" ma zdecydowanie mniejsze ambicje artystyczne niż „Sukcesja", wciąga widzów solidną opowieścią o aferach miliarderów i brudnej grze, w której nie ma miejsca na sentymenty.
Warto również zwrócić uwagę na „Awanturę", jeden z najlepszych seriali Netfliksa. Choć nie dotyczy bezpośrednio tematu sukcesji, to porusza podobne wątki – relacji rodzinnych, władzy i pieniędzy. Pochodzenie bohaterów z rodzin azjatyckich emigrantów dodaje serialowi dodatkowego wymiaru, pozwalając na ciekawe porównania i refleksje na temat różnic kulturowych.
Sukces tych seriali i filmów pokazuje, że tematy sukcesji i spadku w biznesie rodzinnym fascynują widzów na całym świecie. Być może wynika to z uniwersalności tych tematów, a może z rosnącego zainteresowania światem biznesu i finansów oraz zmieniającej się gospodarki, a co za tym idzie międzynarodowych afer spadkowych i tych, związanych z dziedziczeniem.
O prawie spadkowym i jego tajemnicach rozmawiamy z Małgorzatą Rejmer, Nestorką w Kancelarii Finansowej LEX.
Jakie są największe różnice w prawie spadkowym w różnych częściach świata?
Różnic jest bardzo dużo. Każdy kraj ma swoje regulacje spadkowe. Nie mamy jednego prawa spadkowego dla wszystkich jurysdykcji. Nawet kraje Unii Europejskiej różnią się zasadami dziedziczenia. Myślę, że największa różnica sprowadza się do tego, czy w prawie danego państwa mamy określone zasady dziedziczenia czy też samemu trzeba określić w testamencie, kto po nas dziedziczy. Są kraje, Polska jest tego przykładem, że kto po nas dziedziczy majątek wyznacza zasadniczo samo prawo, ale można to zmienić sporządzając testament. Tyle, że nie może być to dowolnie napisany testament, bo prawo określa generalne, ale jednak pewne warunki ważności testamentu.
Dużo większa elastyczność co do treści i ważności testamentu jest na przykład w USA. Co prawda, każdy stan ma swoje reguły, ale pierwszoplanowe znaczenie ma, czy zmarły pozostawił testament. Jeśli tak, to on ma prymat. Stąd pewnie tyle filmowych motywów związanych z dziedziczeniem i walką o spadek w amerykańskich produkcjach.
Najistotniejsze zmiany w polskim prawie spadkowym z ostatnich lat?
Bardzo trafne pytanie, ponieważ prawo spadkowe w Polsce w ogóle się nie zmieniało się przed długi czas. W przeciwieństwie np. do prawa podatkowego czy gospodarczego zmian było niewiele. Teraz jest inaczej. Wynika to z tego, że coraz częściej w skład majątku spadkowego wchodzi przedsiębiorstwo. Jest to oczywiście wynik zmiany ustrojowej w Polsce, która stworzyła warunki do prywatnej przedsiębiorczości.
Teraz mamy więc w prawie między innymi zarząd sukcesyjny, specjalne rodzaje zapisów dotyczące przedsiębiorstwa, a od zeszłego roku także fundację rodzinną. Wszystkie te instytucje, pośrednio lub bezpośrednio wpłynęły na zmiany w prawie spadkowym. Dają one także możliwość zabezpieczenia dalszego działania firmy na wypadek śmierci właściciela. To szalenie ważne, ponieważ odejście przedsiębiorcy nie może kończyć firmowej historii.
Długi – kto i dlaczego je rodzinnie dziedziczy?
Zasada jest dość prosta, ale chyba przez część osób podświadomie wypierana. Otóż, długi dziedziczy ta sama osoba, która dziedziczy majątek. Jeśli ktoś jest spadkobiercą to nabywa majątek i długi. Nie można tego rozdzielić i powiedzieć, tak jestem zainteresowany domem, ale już nie kredytem, który zmarły zaciągnął na jego zakup. Długi będzie więc dziedziczył ten, kto będzie spadkobiercą na podstawie testamentu lub na podstawie prawa cywilnego. I tutaj przechodzimy do kolejnej zasady - trzeba zawsze sprawdzić, czy spadek nie ma długów. Nie można przyjmować spadku bezrefleksyjnie, tylko dlatego, że jest w nim jakiś majątek.
Jakie są najgłośniejsze i najciekawsze polskie sprawy spadkowe?
Zdecydowanie więcej nośnych sporów spadkowych ma miejsce za granicą. Dominuje USA z powodu wspomnianej ogromnej swobody w określeniu, kto ma być spadkobiercą. Przykładem jest sprawa spadkowa po Michaelu Jacksonie. Zmarł w 2009 r, a do dzisiaj trwają jeszcze spory sądowe. I to, mimo że był sporządzony testament.
Wracam do Polski. W naszym kraju głośnych spraw spadkowych nie jest dużo, gdyż jesteśmy cały czas rosnącą gospodarką i dopiero pojawiają się majątki, które mogą budzić emocje. Ale przykładowo, po śmierci Jana Kulczyka w 2015 roku, jednego z najbogatszych Polaków, jego majątek był przedmiotem spekulacji i ogromnego zainteresowania. Jan Kulczyk pozostawił po sobie duży majątek, ale zarazem bardzo złożoną strukturę biznesową. Jego dzieci musiały podzielić się biznesami. Podobnie śmierć współpracy TVN i ITI Janusza Wejcherta musiała spowodować podział biznesu między najbliższych, co pośrednio sprawiło, że telewizja TVN trafiła do rąk zagranicznych właścicieli.
Można także wspomnieć o sprawie Violetty Villas, która zmarła w 2011 r. Jej odejście spowodowało ogromne kontrowersji co do spadkobierców. Sprawa trafiła do sądu. On z kolei uznał, że testament Violetty Villas jest nieważny, co oznaczało, że majątek nabył syn. Sprawa była w sumie bardzo smutna, ponieważ pokazała, jak ciężki był ostatni okres życia artystki.
W czerwcu 2022 zmarł natomiast Tadeusz Gołębiewski, właściciel znanej sieci luksusowych hoteli Gołębiewski. Jego rodzina musiała zmierzyć się z trudnymi, poważnymi i pilnymi decyzjami dotyczącymi zarządzania i podziału majątku.
Głośne sprawy pokazują, jak ważne jest przeprowadzenie planowania spadkowego za życia. Wbrew pozorom odkładanie decyzji jest głównym źródłem późniejszych problemów, co widać na przykładzie serialu „Sukcesja”.
Czy można podważyć testament lub unieważnić go ze względu np. na. demencję spisującego lub chorobę psychiczną?
Testament jest rzeczywiście nieważny, jeśli został sporządzony pod wpływem groźby, w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji. Zaawansowana choroba psychiczna może być więc przyczyną uznania, że testament jest nieważny. Opowiem może jak to wygląda w praktyce. Po śmierci zasadniczo testament uznawany jest za ważny, bo przecież nikt nie wie, w jakich okolicznościach powstał. Testament jest prywatną rzeczą.
Kwestionowanie ważności testamentu rozpoczyna się najczęściej, gdy okaże się, że nie jest w nim ujęta osoba z kręgu najbliższych, która miała nadzieje na otrzymanie spadku. Musi ona przedstawić dowody choroby czy też sporządzenia testamentu pod wpływem groźny. To niesamowicie przedłuża postępowanie spadkowego. Z tego powodu, ze sporządzeniem testamentu nie należy czekać i najlepiej testament sporządzić w formie aktu notarialnego, poprzedzając tę czynność konsultacją z prawnikiem specjalizującym się wprawie spadkowym.. Taki dokument jest dużo trudniej podważać.
Co w przypadku braku spadkobierców dużych majątków?
W polskim prawie nie jest możliwe, aby spadek nie miał właściciela. Jeśli zmarły nie pozostawił testamentu, a żaden z potencjalnych spadkobierców ustawowych (jak małżonek, dzieci, wnuki, rodzice, rodzeństwo, dziadkowie) nie żyje lub nie chce spadku to spadek przechodzi na Skarb Państwa. Jest to sytuacja bardzo rzadka, ponieważ każdy człowiek ma jakiś krewnych - jeśli nie bliższych, to dalszych. Gdyby jednak rzeczywiście nie było żadnych spadkobierców to możliwe jest dziedziczenia przez Skarb Państwa jako rozwiązanie ostateczne. Spadek w takiej sytuacji stanie się, w pewnym uproszczeniu, majątkiem wszystkich obywateli, chociaż w praktyce mogą nim dysponować tylko przedstawiciele władzy.
![Nowa Królewna Śnieżka jest pół-Kolumbijką. Disney pokazał zwiastun [WIDEO]](https://kmag.s3.eu-west-2.amazonaws.com/articles/66b8b1bb7c0748232c8a683b/rachelka2.jpeg)
