Znamy program Timeless Film Festival. Ponadczasowe klasyki, a wśród nich Tribute to David Lynch, Pier Paolo Pasolini i inne

Autor: KB

28-03-2025

Znamy program Timeless Film Festival. Ponadczasowe klasyki, a wśród nich Tribute to David Lynch, Pier Paolo Pasolini i inne

Po sukcesie zeszłorocznej, inaugurującej edycji Timeless Film Festival organizatorzy z przytupem wchodzą w kolejne rozdanie. To wielkie święto kina obfitujące w ponadczasowe klasyki filmowe – nie tylko kina dawnego, ale i współczesnego, które już zdążyło zaskarbić sobie uznanie. To filmy, które mimo upływu lat wciąż fascynują i inspirują kolejne pokolenia twórców oraz widzów. Timeless Film Festival odbędzie się w dniach 7-14 kwietnia, a o tym, co w programie, przeczytacie poniżej. Sprzedaż biletów już ruszyła.

Na festiwalu zostanie zaprezentowanych ponad 160 filmów pełnometrażowych oraz krótkometrażowych (animacje i dokumenty) z 23 krajów, pogrupowanych w retrospektywy reżyserskie i aktorskie, cykle tematyczne, pokazy specjalne, dokumenty oraz filmy z muzyką na żywo. Zeszłoroczne pokazy „Amadeusza” Miloša Formana w Teatrze Wielkim-Operze Narodowej w Warszawie oraz we Wrocławiu przyciągnęły prawdziwe tłumy spragnionych tego widowiska. Zupełnie zasłużenie, ponieważ to było niesamowite przeżycie. W tym roku odbędą się dwa wydarzenia łączące kino i muzykę – oba spaja kompozytorka i multiinstrumentalistka Christine Ott. Artystka koncertowała m.in. z Yannem Tiersenem, Radiohead oraz Tindersticks.

Koncerty filmowe

Na otwarcie festiwalu, 7 kwietnia w Muzeum POLIN, Chistine Ott wspólnie z Mathieu Gabrym wykona skomponowaną przez siebie ścieżkę dźwiękową do brytyjskiego filmu „Człowiek z Aran” (1934) Roberta Flaherty’ego.

Pokaz niemieckiego filmu „Cud kwiatów” (reż. Max Reichmann, 1926) z muzyką na żywo w wykonaniu tego samego duetu zamknie tegoroczną edycję festiwalu 14 kwietnia w kinie Iluzjon.

Film trwający ponad 9 godzin

W festiwalowych planach jest także pokaz specjalny filmu „Shoah”, monumentalnego, trwającego 9,5 godziny „trenu pamięci ofiar Zagłady” (określenie Tadeusza Lubelskiego) zrealizowanego w 1985 roku przez francuskiego reżysera Claude’a Lanzmanna. Premiera filmu odbyła się w Paryżu 40 lat temu. Dla wielu „Shoah” jest jednym z najważniejszych dzieł filmowych XX wieku, zaś sam Lanzmann w tym roku skończyłby 100 lat.

„Shoah” powstawało 12 lat, z czego sam montaż zajął pół dekady. Zdjęcia kręcono w latach 1974-1981 w miejscach dawnych obozów śmierci, lecz w filmie nie ma ani jednego zdjęcia archiwalnego, żadnej fotografii ani historycznych materiałów filmowych. Zamiast tego mówią ocaleni, postronni świadkowie oraz sprawcy Zagłady. Mówią również krajobrazy – pustka w przestrzeni, miejsca zapomniane i wyparte z pamięci, a także kamienne pomniki, lasy, pola, tory kolejowe. Reżyser chciał w ten sposób dokonać rekonstrukcji traumatycznych wspomnień i zadać pytanie o naturę pamięci. „Shoah” skupia się bardziej na pamięci o Zagładzie niż na faktach. Tematem filmu nie jest to, jak Żydom udało się przeżyć, uciec i kto im pomógł. Lanzmanna interesują żyjący, jako świadkowie śmierci.

„(…) nie nakręciłem filmu o Polsce ani o ocaleniu Żydów, ani tym bardziej o tych, którzy im ratowali życie. Tematem mojego filmu była śmierć w ciężarówkach pod Chełmnem, w komorach gazowych w Bełżcu, Treblince, Sobiborze, Majdanku i Auschwitz”, mówił Claude Lanzmann.

„Shoah” powstało z obaw twórcy, że ludobójstwo popełnione zaledwie 40 lat wcześniej zanika w pamięci, a zbrodnia jest rozgrzeszana i traktowana jako historia.

Daniel Olbrychski: twarzą w twarz z legendą

Jednym z najważniejszych wydarzeń festiwalu będzie retrospektywa 20 filmów i 5 spektakli Teatru Telewizji z udziałem wybitnego polskiego aktora Daniela Olbrychskiego, który w tym roku obchodzi 80. urodziny. W programie znalazły się najważniejsze role aktora – od występów u Andrzeja Wajdy („Popioły”, „Krajobraz po bitwie”) po kreacje w filmach Margarethe von Trotty („Róża Luksemburg”), Krzysztofa Zanussiego („Życie rodzinne”), Volkera Schlöndorffa („Blaszany bębenek” – wersja reżyserska), Lordana Zafranovicia („Upadek Italii”), Krystyny Jandy („Pestka”) czy Krzysztofa Kieślowskiego („Dekalog III”). To niepowtarzalna okazja, by zobaczyć, jak wszechstronnym i charyzmatycznym aktorem jest Daniel Olbrychski.

Tribute to David Lynch

Na festiwalu będzie można zobaczyć również dorobek zmarłego w styczniu legendarnego amerykańskiego reżysera, scenarzysty, aktora i malarza, Davida Lyncha. Twórcy zafascynowanego surrealizmem oraz tym, co dziwne i niesamowite. Łączył przemoc i okrucieństwo z czarnym humorem i groteską, sięgał do ludzkiej podświadomości. Jego filmy rządzą się poetyką sennego koszmaru. Kompletny przegląd jego dzieł, od „Głowy do wycierania” (1977) po „Inland Empire” (2006), pozwoli na nowo przyjrzeć się twórczości jednego z największych autorów współczesnego kina. W programie znajdą się także rzadko pokazywane eksperymentalne filmy krótkometrażowe ukazujące malarską wrażliwość artysty.

Mai Zetterling: buntowniczka z wyboru

Z pewnością odkryciem festiwalu będzie dorobek Mai Zetterling – szwedzkiej aktorki teatralnej i filmowej, reżyserki i scenarzystki, która w latach 60. XX wieku łamała społeczne tabu i wyprzedzała swoje czasy. Jej filmy to mistrzowsko wyreżyserowane, pełne pasji, wciąż aktualne manifesty wolności. Jedną z jej pierwszych ról był występ w filmie Ingmara Bergmana „Muzyka w ciemności” (1948). Jako reżyserka zadebiutowała w 1964 roku filmem „Zakochane pary”. Jej kolejne produkcje bulwersowały bezpruderyjnym podejściem do seksu i wyróżniały się oryginalną stylistyką („Nocne zabawy”,1966; i „Dziewczęta”, 1968).

Sam Peckinpah i jego dzika banda

Sam Peckinpah – amerykański reżyser, scenarzysta i producent. Jeden z najważniejszych twórców amerykańskiego kina lat 60. i 70. Bezkompromisowy indywidualista, często skonfliktowany z producentami, wyprzedzał swoje czasy i szedł własną drogą, dekonstruując klasyczne motywy wbrew zasadom i przyzwyczajeniom widzów oraz krytyków. Dzięki temu uznano go za czołowego reprezentanta antywesternu. Jego filmy przepełniały akty przemocy. Pokazując świat skazany na zło i brutalność, unikał jednak nihilizmu i pozostawał wierny niezmiennym wartościom: lojalność, odwaga, przyjaźń. Niezapomniane kreacje w jego filmach tworzyli Steve McQueen, Dustin Hoffman, William Holden, James Coburn oraz Kris Kristofferson. Najważniejsze dzieła Peckinpaha: „Dzika Banda” (1969), „Nędzne psy” (1971), „Pat Garrett i Billy Kid” (1973), „Dajcie mi głowę Alfredo Garcii” (1974).

Bracia Quay: w labiryncie wyobraźni

Stephen Quay i Timothy Quay – Amerykanie, którzy od końca lat 70. ubiegłego wieku mieszkają i tworzą swoje wyjątkowe światy w Londynie. Stworzyli charakterystyczny styl łączący animację lalkową z elementami filmu aktorskiego, oryginalne ścieżki dźwiękowe z mroczną atmosferą. W ich dziełach widać fascynację kulturą środkowoeuropejską: dziełami Franza Kafki, Brunona Schulza, Roberta Walsera; filmami Jana Lenicy, Waleriana Borowczyka, Władysława Starewicza, Jurija Norszteina, Jiříego Trnki, Jana Švankmajera.

W programie retrospektywy znalazły się filmy aminowane i eksperymentalne (m.in. „Ulica Krokodyli” wg Brunona Schulza), jak i wszystkie pełnometrażowe: „Instytut Benjamenta, albo ów sen, który nazywają życiem” (1994), „Stroiciel trzęsień ziemi” (2006) oraz najnowszy „Sanatorium Pod Klepsydrą według Braci Quay” (2024) zrealizowany na podstawie prozy Brunona Schulza, który na festiwalu będzie miał polską premierę. Film powstawał prawie 20 lat i rozwija styl artystów. Schulzowskie galicyjskie sanatorium staje się w nim miejscem wydarzeń dziejących się między jawą i snem. Bracia Quay będą gośćmi festiwalu.

Przeklęta pasja – Pier Paolo Pasolini w 50. rocznicę śmierci

W 2025 roku mija 50 lat nie tylko od premiery ostatniego filmu Piera Paola Pasoliniego, lecz także od jego tragicznej śmierci. Postać włoskiego artysty w dalszym ciągu budzi kontrowersje i dyskusje, ale okrągła rocznica to świetny pretekst, aby spojrzeć bardziej krytycznie i mniej sztampowo na jego twórczość literacką i filmową, rozległą i złożoną, a także na zaangażowanie polityczne i intelektualne artysty.

Początek i koniec kariery reżyserskiej Pasoliniego – gorzki, symboliczny „dyptyk”, czyli „Włóczykij” (1961) i „Salò, czyli 120 dni Sodomy” (1975) – staje się okazją do poddania analizie jego postaci. Oba tytuły zostaną pokazane na festiwalu i niosą ze sobą, choć w bardzo różny sposób, całą pasję i ideologię, w które Pier Paolo Pasolini wierzył jako intelektualista, a ponadto ukazują i skrywają jednocześnie charakteryzujące go sprzeczności. Ale pełne sprzeczności było też państwo, w jakim Pasolini żył: Włochy lat 70., kraj intryg politycznych, równie realnych i konkretnych, jak i ukrytych, których ofiarą padł Pier Paolo. Pokazywana także w Warszawie „Intryga” (2016) Davida Grieco, jego współpracownika i przyjaciela, stara się właśnie zrekonstruować ten kontekst historyczny, a wraz z nim figurę Pasoliniego naznaczoną tragiczną śmiercią – reżyser został pobity i zamordowany na małym boisku piłkarskim przy plaży w Ostii w 1975 roku. Ta ponura historia naznaczyła tamtą epokę i przez długie lata nie mogła liczyć na sprawiedliwy osąd.

Trylogia Lordana Zafranovicia: kino przeciwko milczeniu i zapomnieniu

Chorwacja w czasie drugiej wojny światowej: Dubrownik, dalmatyńska wyspa, hercegowińska prowincja. To właśnie te piękne miejsca tworzą pejzaż filmowej trylogii Lordana Zafranovicia – jednej z najważniejszych (anty)wojennych wypowiedzi w dziejach jugosłowiańskiego kina. Nie jest to jednak klasyczne kino partyzanckie, tak charakterystyczne dla kinematografii regionu przez dekady. Zafranović przekracza jego ramy i tworzy dzieła europejskiego formatu, porównywalne z filmami włoskich modernistów – Viscontiego, Bertolucciego, Pasoliniego.

Trylogia – „Okupacja w 26 obrazach” (1978), „Upadek Italii” (1981) z udziałem Daniela Olbrychskiego, „Wieczorne dzwony” (1986) – powstała we współpracy z pisarzem Mišą Kovačem i stanowi także hołd dla południowej zmysłowości: pejzaży Adriatyku, lokalnych tradycji, różnorodności językowej i kulturowej. Piękno tych światów jednak zawsze sąsiaduje z przemocą. Poetyka Zafranovicia łączy monumentalną i ludową muzykę, ekspresyjną kompozycję i obrazy, które nie dają spokoju. To kino dramatycznych wyborów, a nie heroicznych gestów. Filmy Zafranovicia dotykają zbiorowej winy, społecznej obojętności i odpowiedzialności za to, co dzieje się tuż obok. Zło nie jest tylko czymś zewnętrznym – przeciwnie: staje się sąsiedzkie, znajome, codzienne.

„Nie mamy prawa mówić o cudzych zbrodniach, jeśli nie potrafimy mówić o własnych”, mówi reżyser.

Dziś, w czasach narastającego rewizjonizmu i presji na „wygodne” interpretacje historii, trylogia Zafranovicia brzmi jeszcze mocniej. To kino, które nie pozwala odwrócić wzroku i przypomina, że pamięć nie jest zasobem, lecz zobowiązaniem. Lordan Zafranović będzie gościem festiwalu.

Klasyczne kino latynoskie

W programie tej sekcji zostanie pokazanych osiem przełomowych filmów z Brazylii i Meksyku, dwóch największych kinematografii regionu. Wśród nich są trzy meksykańskie filmy Alejandro Jodorowskiego, wielkiego maga sztuki („Fando i Lis”,1968, „Kret”, 1970, „Święta Góra”, 1974), oraz pierwszy międzynarodowy przebój („Dworzec nadziei”, 1998) nagrodzonego w tym roku Oscarem za film „I’m Still Here” (2024) Waltera Sallesa, najwybitniejszego aktywnego reżysera brazylijskiego. W latach 40. XX wieku powstał film „Perła” Emilio Fernandeza, którego światowe sukcesy stworzyły ramy rozwoju jednej z najbardziej globalnych kinematografii świata. Pół wieku później debiuty Guillermo del Toro („Cronos”, 1992) i Alejandro Gonzaleza Iñárritu („Amores Perros”, 2000) zapoczątkowały kolejną edad dorada, złotą epokę kina meksykańskiego. Pokazane także będą „Karabiny” Ruya Guerry, jeden z pierwszych filmów brazylijskiego cinéma novo, być może najwybitniejszego ruchu w całej historii kina latynoamerykańskiego.

Uczta kinomanek i kinomanów

To najobszerniejsza sekcja festiwalu, ponad 70 filmów reprezentujących praktycznie wszystkie najważniejsze okresy w historii kinematografii, od lat 20. (i urodzinowego seansu „Gorączki złota” Charlesa Chaplina, 1925) po współczesność i filmy Christophera Nolana czy Davida Finchera. Dramaty, komedie, thrillery, westerny, filmy grozy, sci-fi. Filmy powszechnie znane i kinofilskie perły, niezwykle rzadko dostępne na dużym ekranie. Tegoroczny wybór jest ogromny, to swoisty festiwal w festiwalu.

Wśród największych pereł tej sekcji są choćby „Dziwolągi” (1932) Toda Browninga, „Czarnoksiężnik z Oz” (1939) Kinga Vidora, „Sokół maltański” (1941) Johna Hustona, „Ucieczka skazańca” (1956; arcydzieło Roberta Bressona), „Viridiana” (1961) Louisa Buñuela, „Sugarland Express” (1974) Stevena Spielberga, „Imperium zmysłów” (1976) i „Imperium namiętności” (1978) Nagisy Ōshimy, „Wielki i mały” (1963) Akiry Kurosawy, „Armia cieni” (1969) Jeana-Pierre’a Melville’a, „Piknik pod Wiszącą Skałą” (1975) i „Świadek” (1985) Petera Weira, „Za nasze miłości” (1983) Maurice’a Pialata, „Najważniejsze to kochać” (1975) Andrzeja Żuławskiego, „Ostatnie kuszenie Chrystusa” (1988) Martina Scorsese, „Zabójstwo inżyniera Čerta” (1970) Ester Krumbachovej, „Kobieta gniewu” (1984) Tseng Chuang-hsianga, „Golden Eighties” (1986) Chantal Akerman, „Rebelia” (1993) Michaela Hanekego, „Nagi lunch” (1991) Davida Cronenberga czy „Niebiańscy jeźdźcy” (1968) Jindřicha Poláka, którego warszawski pokaz będzie pierwszym na świecie z odrestaurowanej kopii.

SpoilerMaster przedstawia

W ramach cyklu autor podcastu SpoilerMaster, Michał Oleszczyk, zaprezentuje pięć wybranych przez siebie filmów, które osobiście zapowie:

„Casablanca”, reż. Michael Curtiz, USA, 1942

„Komedianci”, reż. Marcel Carné, Francja, 1945

„Zakochany kundel”, reż. Hamilton Luske, Clyde Geronimi, Wilfred Jackson, USA, 1955

(film będzie pokazany z kopii 35mm z polskim dubbingiem z 1962 roku, w której w roli Lady wystąpiła Kalina Jędrusik, a w roli Trampa Wieńczysław Gliński. Za polskie teksty piosenek odpowiadała Joanna Kulmowa)

„Awans”, reż. Janusz Zaorski, Polska, 1974

„Rozważna i romantyczna”, reż. Ang Lee, Wielka Brytania, USA, 1995

Swobodni jeźdźcy, wściekłe byki. Nowe Hollywood 1967-1980

„W Ameryce kino jest prawdziwe, bo cała przestrzeń i styl życia mają tam charakter filmowy […] Życie jest kinem. Fikcja nie oznacza tego, co wyobrażone. Jest tym, co poprzedza wyobrażone jako jego urzeczywistnienie”, pisał francuski filozof Jean Baudrillard.

Od przeszło 100 lat z pomocą Hollywood Ameryka aplikuje światu swoją mitologię. Kraj stał się przez to ogólnoludzkim wyobrażeniem. Również ta część ludzkości, która nigdy nie postawiła stopy w Stanach, wie – albo wydaje jej się, że wie – czym jest i jaka jest Ameryka. Dzięki kinu. Maciej Jarkowiec, kurator sekcji, w książce „Na bulwarach czyhają potwory. Filmowa historia Ameryki” bierze pod lupę ową mitologię.

Wieczorne seanse w kinie Muranów poprzedzą wykłady w nowoczesnej formule TEDx prowadzone przez Macieja Jarkowca. Będą one nie tylko opowieścią o kulisach powstania filmów i ludziach, którzy je tworzyli, ale też o kontekście kulturowym, społecznym, politycznym. Wykłady są również podróżą – z Kalifornii przez Teksas na Wschodnie Wybrzeże.

W cyklu zostaną pokazane:

„Absolwent”, reż. Mike Nichols, USA, 1967

„Nocny kowboj”, reż. John Schlesinger, USA, 1969

„Ostatni seans filmowy”, reż. Peter Bogdanovich, USA, 1971

„Pieskie popołudnie”, reż. Sidney Lumet, USA, 1975

„Rozmowa”, reż. Francis Ford Coppola, USA, 1974,

„Wściekły Byk”, reż. Martin Scorsese, USA, 1980

Mistrzowie polskiej animacji

Na festiwalu będzie można zobaczyć polskie filmy animowane, a wśród nich przegląd twórczości Daniela Szczechury oraz dzieła Waleriana Borowczyka, Kazimierza Urbańskiego, Andrzeja Czeczota, Piotra Kamlera.

130. urodziny kina

Przypadające na ten rok 130. urodziny kinematografii zostaną uczczone pokazami filmów „Braci Lumière!” Thierry’ego Frémaux oraz „Życie i śmierci Maxa Lindera” Edwarda Porembnego.

Festiwalowe pokazy będą w kinach Muranów, Iluzjon, Luna oraz Ziemia Obiecana.

W dniach 15-30 kwietnia w kinie Iluzjon będą kontynuowane retrospektywy Sama Peckinpaha oraz filmów z udziałem Daniela Olbrychskiego.

Pełny program festiwalu oraz sprzedaż karnetów na stronie internetowej festiwaluwww.timelessfilmfestival.pl. Sprzedaż biletów online na pokazy filmów rozpoczęła się 27 marca, a bilety w kasach kin będą dostępne od 7 kwietnia.