[Z archiwum K MAG] Co Juergen Teller wie o fotografowaniu?

05-10-2023

Wunderkind współczesnej fotografii. Nienawidzony i wielbiony. Rewolucjonista, a może hochsztapler? Jedno jest pewne – tylko Juergen Teller może bezwstydnie fotografować swój wypięty tyłek, leżąc na fortepianie, przy którym siedzi Charlotte Rampling.

Materiał pochodzi z numeru K MAG 77 #NOFILTER #MOVIEISSUE 2015, tekst: Kasper Cecha-Czerwiński.

Kiedy oburzeni czytelnicy szanowanego niemieckiego tygodnika „Die Zeit” wysyłali do redakcji listy pełne złorzeczeń na współpracę gazety z Juergenem Tellerem, ten poprosił, aby listy zachowano. Po roku prowadzenia rubryki, w której fotograf publikował zdjęcia opatrzone krótkim tekstem, powstał album „Pictures and Words”. Artysta z wrodzoną pewnością siebie dołączył do publikacji listy, określające jego zdjęcia jako „wulgarne”, „wstrętne”, a teksty „aroganckie i pełne samouwielbienia”. Jednak eksplorując dorobek artysty, trudno doszukać się wulgarności czy wyuzdania, nawet jeśli modelki są nagie. To raczej obnażenie w znaczeniu freudowskim. Fetyszyzacja, wyzwolenie – co Teller explicite pokazał, fotografując Małgosię Belę na słynnej sofie Zygmunta Freuda.

Flesz – znak rozpoznawczy

Zdjęcia robi zazwyczaj małoobrazkowym Contaxem G2 z osadzoną na nim lampą błyskową. Ten prześwietlający flesz stał się znakiem rozpoznawczym fotografa. Obrazy nie są retuszowane – Teller nie znosi ingerencji w piksele, nawet kiedy zdarza mu się używać aparatu cyfrowego. Stąd szorstkość i pozorna łatwość techniczna, a tym samym trudniejszy odbiór. Sam określa swoją estetykę jako bezpośrednią, romantyczną i brutalną jednocześnie. Podkreśla, jak ważna jest dla niego opowieść podszywająca zdjęcia, z których niemal każde jest w pewien sposób autobiograficzne. Marc Jacobs żartował, że Teller nie byłby sobą, gdyby w kadrze nie umieścił własnych palców, stopy albo innej części ciała.

Cindy Sherman i Juergen Teller

Jak wszystko się zaczęło

Urodził się w bawarskiej miejscowości Erlangen w 1964 roku. Początkowo miał pracować w rodzinnym zakładzie wytwarzającym smyczki do skrzypiec, jednak ze względu na nasilające się objawy astmy lekarz zalecił osiemnastoletniemu Juergenowi wyjazd do miejsca o łagodniejszym klimacie. Dzięki temu po raz pierwszy sięgnął po aparat; zorientował się, że przez obiektyw widzi rzeczy takimi, jakie rzeczywiście są. Po ukończeniu szkoły fotografii w Monachium w 1986 roku wyjechał do Anglii. Nie znał języka, uznał jednak, że to najlepsze miejsce i sposób na rozwój kariery oraz uniknięcie wojska. Uciekał także przed atmosferą rodzinnego domu zdominowaną przez upijającego się ojca, który dwa lata później popełnił samobójstwo.

Po latach Teller wrócił do krajobrazów z dzieciństwa, konfrontując się z własną przeszłością i XX-wieczną historią Niemiec. Na nostalgicznych fotografiach zatytułowanych „Nürnberg” przedstawia siebie i członków swojej rodziny, a także krajobrazy i roślinność o różnych porach roku. Norymberga to kolebka Narodowosocjalistycznej Partii Niemiec, miasto naznaczone nazistowskimi monumentami, stamtąd pochodzi matka fotografa, tam spędzał dzieciństwo. Przejmujące są zwłaszcza zdjęcia zimowe – autoportret nagiego fotografa na śniegu w lesie.

Dumą artysty są jego dzieci; pytany o to, które zdjęcie jest jego ulubionym, wskazuje na portret uśmiechniętego syna w kąpieli. Nie bez powodu rodzina Missoni zaangażowała później Tellera do zdjęć kampanii reklamowych włoskiej marki, które są jednocześnie dokumentami rodzinnych spotkań.

Kurt Cobain, wokalista Nirvany

W Londynie udało mu się nawiązać kontakty z muzykami wzbierającej fali sceny alternatywnej. Wtedy na dobre wykształciła się realistyczna i szorstka estetyka jego prac. Status ikonicznych zyskały zdjęcia z trasy koncertowej Nirvany, portret Sinéad OʼConnor do singla „Nothing Compares 2 You”, fotografie Björk. Publikacje w pismach brytyjskiej kultury młodzieżowej, takich jak „i-D”, „Dazed & Confused” i „The Face”, otworzyły przed nim drzwi do świata mody. Pierwszą modową sesję zdjęciową wykonał we współpracy z magazynem „Arena HOMME +” w połowie lat dziewięćdziesiątych. Wtedy też poznał swoją pierwszą żonę, stylistkę Venetię Scott. Razem tworzyli prace, które stały w opozycji do blichtru lat osiemdziesiątych. Teller uczestniczył w paryskich pokazach Martina Margieli i Helmuta Langa. Z niemieckim projektantem szybko znalazł wspólny język, a ich współpraca zaowocowała licznymi zdjęciami zza kulis pokazów. Pierwszą okładkę dla brytyjskiego „Vogueʼa” wykonał w sierpniu 1994 roku – twarzą numeru była wówczas dwudziestoletnia Kate Moss, która już od pięciu lat była muzą fotografa. Jeszcze silniej Teller zaznaczył swoją estetykę, publikując w 1996 roku zdjęcie nagiej Kristen McMenamy z wypisanym czerwoną szminką na piersi słowem „Versace”.

Kristen McMenamy

Marc Jacobs, Charlotte Rampling i wielka moda

Dwa lata później Teller poznał Marca Jacobsa. Projektant poprosił go o sfotografowanie Kim Gordon z Sonic Youth, która lubiła występować na scenie w sukience jego projektu. Zdjęcie zapoczątkowało serię niekonwencjonalnych kampanii reklamowych. W jednej z nich fotograf uchwycił siebie z Cindy Sherman – dzięki peruce i makijażowi bliźniaczo upodobnił się do amerykańskiej artystki. Teller sceptycznie podszedł do propozycji zaangażowania Winony Ryder do kolejnej kampanii. Z właściwą sobie przewrotnością zmienił zdanie, kiedy aktorka ukradła ze sklepu ubrania projektu Jacobsa. W 2008 roku udało się namówić Victorię Beckham do reklamy wiosenno-letniej kolekcji. Była wokalistka Spice Girls wiedziała, że nie może spodziewać się zwyczajnych zdjęć, nie miała jednak pojęcia, że skończy jako produkt. Teller sfotografował ją w specjalnie skonstruowanej torbie na zakupy z logo Marca Jacobsa. Najsłynniejsze ze zdjęć przedstawia nogi pani Beckham wystające z białego kartonu. W 2011 roku zdjęcie siedemnastoletniej Dakoty Fanning, trzymającej między nogami flakon perfum Oh, Lola!, brytyjska agencja nadzorująca rynek reklamowy uznała za przegięcie. Reklama miała być zbyt prowokująca.

Dla marki Marc Jacobs

Podobno kiedy Juergen Teller chciał uwiecznić pewną słynną francuską aktorkę dla kolejnej kampanii Jacobsa, ta stwierdziła, że na zdjęciach wygląda na 10 lat starszą. Teller miał jej odpowiedzieć, że to ona sądzi, że jest 10 lat młodsza. Wściekła gwiazda wyrzuciła go za drzwi. Zdruzgotany fotograf zadzwonił do swojej przyjaciółki Charlotte Rampling. Tak rozpoczęła się zdjęciowa przygoda, która trwała dłużej niż tylko na potrzeby reklamy. Stała się poważnym doświadczeniem również dla samego Tellera, który postanowił partnerować aktorce jako model. Wcześniej długo rozmawiali o znaczeniu dojrzewania i starzenia się oraz o uczuciach. W ten sposób powstał projekt romansu osadzonego we wnętrzu luksusowego apartamentu paryskiego Hôtel de Crillon. Nie wszystko jednak miało pójść gładko – okazało się, że niemal żadne z ubrań projektu Marca Jacobsa nie pasowało na Tellera, był po prostu za gruby. Pozostały tylko błyszczące srebrne szorty, w których półnagi fotograf ukazał się zdumionej aktorce, wyjawiając nieśmiało, że nie wie, co będą robili, ale chciałby całować i pieścić jej piersi. Niezrażona tym wyznaniem Ramplig miała po chwili odpowiedzieć „OK, Letʼs start. Iʼll tell you when to stop”. Tę anegdotę Teller często i chętnie przytacza, co świadczy o tym, jak duże wrażenie to spotkanie wywarło na nim samym. Kampania okazała się sukcesem, a dwójka przyjaciół powróciła do apartamentu w stylu Ludwika XV, aby stworzyć serię dekadenckich zdjęć balansujących na granicy pornografii, wydanych następnie w albumie. Ponownie gwiazda „Nocnego portiera” rozebrała się dla Tellera w Luwrze, pozując wraz z Raquel Zimmermann w 2009 roku. Później raz jeszcze Juergen Teller przełamał tabu starzejącego się ciała, fotografując Vivienne Westwood w jej domu. Całkiem naga projektantka rozciąga się zmysłowo na sofie, a jej rude długie włosy kontrastują z rozświetlonym bladym ciałem.

Raquel Zimmermann i Charlotte Rampling w Luwrze

Nagość jest jedną z obsesji Tellera, lubi rozbierać zarówno siebie, jak i swoje modelki. Naruszając sferę intymności, przekracza granice limitujące modę. Wątki autobiograficzne, ekspozycje własnych lęków i fascynacji, inspiracje znanymi motywami sztuki i tym samym konfrontacje ze sztuką sprawiają, że fotografie Juergena Tellera można uznać za w pełni humanistyczne. Jest w nich coś z renesansowego ducha odkrywania człowieczeństwa – ustalania pozycji człowieka w świecie. Pokazują to nawet ostatnio głośne zdjęcia przedstawiające Kim Kardashian w scenerii nowoczesnej bukoliki, przypominające osiemnastowieczne koncepcje powrotu do natury.

Wszystkie zdjęcia dzięki uprzejmości artysty.

Polecane

[Z archiwum K MAG] Julia Wieniawa gwiazdą okładkową numeru K MAG Simology [wywiad]

[Z archiwum K MAG] Co Juergen Teller wie o fotografowaniu?

Flesz – znak rozpoznawczy

Jak wszystko się zaczęło

Marc Jacobs, Charlotte Rampling i wielka moda

Polecane

[Z archiwum K MAG] Julia Wieniawa gwiazdą okładkową numeru K MAG Simology [wywiad]

[Z archiwum K MAG] Pożegnanie lata u wybrzeży Lanzarote. Natalia Chmielik w obiektywie Marii Eriksson

[Z archiwum K MAG] Niesamowite projekty słynnych architektów, które wpłynęły na przestrzeń wokół nas

Olga Tokarczuk ostro o PiS w zagranicznym wywiadzie. „Musimy powstrzymać degradację”

Polski film Netflixa hitem na świecie – te liczby robią wrażenie!

Miasto jak patchwork – nowojorski fashion week oczami polskiego projektanta

Polecane

[Z archiwum K MAG] Julia Wieniawa gwiazdą okładkową numeru K MAG Simology [wywiad]

[Z archiwum K MAG] Pożegnanie lata u wybrzeży Lanzarote. Natalia Chmielik w obiektywie Marii Eriksson

[Z archiwum K MAG] Niesamowite projekty słynnych architektów, które wpłynęły na przestrzeń wokół nas

Olga Tokarczuk ostro o PiS w zagranicznym wywiadzie. „Musimy powstrzymać degradację”

Polski film Netflixa hitem na świecie – te liczby robią wrażenie!

Miasto jak patchwork – nowojorski fashion week oczami polskiego projektanta